پیش از این به گوشه هایى از فضایل و مناقبى که خداى متعال به امیرالمؤمنین على(علیه السلام)عطا فرموده اشاره شد. بخشى از فضایل امیرالمؤمنین(علیه السلام)بین دوست و دشمن و مؤمن و کافر مورد اتفاق است و کتاب هاى فراوانى نیز درباره آنها به رشته تحریر در آمده است؛ مثلا «شجاعت» و «عدالت» على(علیه السلام) زبانزد خاص و عام است. در طول تاریخ، کسانى هم که مسلمان نبوده اند و حتى هیچ دینى نداشته اند، شجاعت بى نظیر آن حضرت را ستوده اند. هم چنین همه کسانى که از سیره آن حضرت مطلعند، عدالت را یکى از بزرگ ترین فضایل آن حضرت برشمرده اند.(براى نمونه، «جرج جرداق» مسیحى در کتاب صوت العدالة الانسانیة حضرت امیر(علیه السلام) را به عنوان مظهر عدالت انسانى معرفى کرده است.)
البته اطلاع داشتن و گفتگو از این موارد براى ما بسیار مفید و ارزنده است و هر جا فضایل امیرالمؤمنین و اهل بیت(علیهم السلام)ذکر شود انوار و برکات الهى نازل مى گردد؛ اما با توجه به این که ما در زمانى هستیم که انواع شبهات درباره عقاید شیعه مطرح مى شود، اولویت با طرح فضایلى است که با مسایل اعتقادى ما در ارتباط است و زمینه تحکیم اعتقاد ما را به امامت و مقامات تشریعى آن حضرت فراهم مى کند.
برخى از مواهبى که خداى متعال به آن حضرت عطا فرموده مواهب تکوینى است؛ از جمله این که، آفرینش آن حضرت از نور پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله)بود و به این سبب، از آغاز طفولیت حقایقى را درک مى کرد که دیگران قادر به درک آنها نبودند. حتى در روایتى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله)نقل شده است که ایشان فرمودند: همان طور که خداى متعال مرا به معراج برد و حقایق عوالم بالا را به من ارائه داد، براى حضرت على(علیه السلام)نیز درهاى آسمان گشوده شد و آنها را مشاهده کرد.(1) اینها مواهب تکوینى است که خداى متعال به آن حضرت عطا فرموده است.
در کنار این گونه فضایل یک سلسله امتیازات تشریعى نیز به آن حضرت اعطا شده است. این امتیازات به دو بخش تقسیم مى شود:
دسته اول، امتیازاتى در زمینه احکام شرعى است و بر اساس آن، در شریعت احکامى خاص براى حضرت على(علیه السلام)اثبات شده است. در شریعت اسلام، بعضى از واجبات و محرمات، هم چنین بعضى از امور حلال، به شخص پیامبر(صلى الله علیه وآله)یا به آن حضرت به علاوه سایر معصومان(علیهم السلام) اختصاص دارد؛ براى مثال، مرد یا زنى که غسل بر او واجب شده باشد، نباید وارد مسجد شود، اما پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و امیرالمؤمنین(علیه السلام) مجاز بودند در این حالت وارد مسجد شوند. این یکى از امتیازاتى بود که پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و امیرالمؤمنین(علیه السلام)بر سایرین داشتند. درباره این حکم داستان مشهورى وجود دارد و آن این که: زمانى که پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) به مدینه مهاجرت کردند، قبل از ورود به مدینه، چند روزى در محلى نزدیک مدینه اقامت کرده و در آن جا مسجدى ساختند. این مسجد همان مسجد قبا است. بعد از چندى نیز به مدینه منتقل شدند و در محلى که اکنون حرم شریف آن حضرت است، زمینى را براى مسجد در نظر گرفتند. خانه پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله)نیز در کنار مسجد و چسبیده به آن ساخته شد و در آن را به داخل مسجد باز کردند. بعد از ازدواج امیرالمؤمنین(علیه السلام)و فاطمه زهرا(علیها السلام)خانه اى نیز براى ایشان در کنار آن ساخته شد. هم چنین برخى از صحابه، بعضى از عموها، پدران همسران پیامبر(صلى الله علیه وآله) و کسانى که بیشتر به آن حضرت ارادت داشتند، خانه هاى کوچکى در اطراف این زمین ساختند که در آنها به داخل مسجد باز مى شد. پس از مدتى از جانب خداى متعال دستور داده شد براى حفظ حرمت مسجد تمامى آن درها مسدود گردد تا مبادا مرد جنب و زن حایض از آن خانه ها وارد مسجد شوند. پس از آن، تنها در خانه پیغمبر(صلى الله علیه وآله)و امیرالمؤمنین(علیه السلام)به مسجد باز مى شد و خانه هاى آن بزرگواران در دیگرى هم نداشت. در روایات نقل شده است که یکى از عموهاى پیغمبر(صلى الله علیه وآله)زبان به اعتراض گشود و خطاب به آن حضرت گفت: چرا اجازه ندادى که در خانه هاى ما پیرمردها و محترمین و اشراف به داخل مسجد باز شود، اما چنین اجازه اى را به این جوان دادى؟ این چه تبعیضى است؟! چرا بین مسلمانان تفاوت قایل شدى؟! در حالى که چون ما پیرمرد و محترم هستیم، باید این امتیاز را براى ما قایل شوى! حضرت در پاسخ به این اعتراض فرمودند: من هیچ کارى را بدون اذن و امر الهى انجام نداده ام و کارم بر اساس وحى الهى است: إِنْ هُوَ إِلاّ وَحْیٌ یُوحى؛(1) خداى متعال به من دستور داده است که همه درها را به جز در خانه على(علیه السلام) ببندم. در دعاى ندبه نیز مى خوانیم: وَ سَدَّ الأَبْوَابَ اِلاّ بَابَهُ؛ همه درها را غیر از در خانه امیرالمؤمنین(علیه السلام)بست. این امتیازى خاص براى امیرالمؤمنین(علیه السلام)بود.
دسته دوم از امتیازات تشریعى امتیازاتى است که ملازم با مسأله امامت، خلافت و جانشینى آن حضرت است. در این زمینه پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) از جانب خداى متعال چندین مقام براى امیرالمؤمنین(علیه السلام)معرفى کرده است که در ادامه بحث این گفتار به برخى از آنها اشاره مى کنیم.
